DUSZPASTERSTWO BANKOWCÓW DIECEZJI RZESZOWSKIEJ MATEUSZ

Powrót do strony głównej/Spotkania/Spotkanie 36

21 październik 2010r.
Temat: Historia Ziemi Świętej
W związku z planowaną pielgrzymką bankowców do Ziemi Świętej w 2011r. kontynuujemy zapoznawanie się z geografią, historią i kulturą państw biblijnych zwanych też krainą Kanaan. Oczywiście - jak w ubiegłym miesiącu - ks. Janusz przewodniczy spotkaniu bankowców.
A oto notatka za spotkania.

Najstarsze dzieje Jerozolimy
Ziemia Święta była zamieszkała od czasów prehistorycznych. Tereny jej były kolonizowane   przez różnorodne ludy na co wskazują prowadzone badania archeologiczne. Badania wykazują, że już w trzecim tysiącleciu p.n.e. tereny te zamieszkiwali Kananejczycy – naród hodowców i rzemieślników – zorganizowany w tzw. „miasta – państwa”.
Ok. 1850 r. przed Chr. tereny Ziemi Świętej nabierają znaczenia religijnego wraz z przybyciem i osiedleniem się Abrahama (zwanego praojcem Narodu wybranego). Na tej ziemi Biblia umieszcza życie i działalność Izaaka i Jakuba. Ok. 1630 r. przed Chr. rodzina Jakuba emigruje do sąsiedniego Egiptu, by po latach gdy nasila się tam prześladowanie, z Bożą pomocą i pod wodzą Mojżesza opuścić kraj faraonów. Ok. 1250 r. przed Chr. Naród wybrany rozpoczyna czterdziestoletnią wędrówkę ku Ziemi Obiecanej.
Osiedlenie się narodu izraelskiego na Ziemi Kanaan, dokonany podbój tej ziemi przez Jozuego (Mojżesz umarł zanim dotarł do Ziemi Obiecanej, a jego miejsce zajął Jozue) oraz podział ludu Izraela na 12 plemion, z których każde nosiło imię swego przodka  tj. jednego z synów Jakuba, a wnuka Abrahama znajduje także swoje miejsce w Biblii. W XI wieku przed Chr. Saul został wybrany na pierwszego króla Izraela. Jego następcą został król Dawid, który po zdobyciu Jerozolimy w 1004 roku przed Chr. zakłada tutaj stolicę zjednoczonego państwa. Do Jerozolimy sprowadza Arkę Przymierza. Ok. 970 r. przed Chr. syn króla Dawida, Salomon, zbudował w Jerozolimie świątynię poświęconą Bogu Jahwe, a państwo podzielił na dwanaście okręgów, z których każdy miał utrzymywać dwór królewski przez jeden miesiąc w roku.

Po śmierci Salomona i wstąpieniu na tron jego syna Roboama, doszło do rozłamu. Z królestwa Salomona wyłoniły się dwa państwa. Roboam zatrzymał przy dynastii Dawida mniejsze państwo na południu kraju, Królestwo Judy obejmujące Jerozolimę z jej świątynią, zaś dziesięć pokoleń utworzyło państwo północne, Królestwo Izraela. Podzielone i osłabione państwa zostały zaatakowane przez sąsiadów. Państwo północne zostało pokonane przez Asyryjczyków w 722 roku przed Chr., i część jego ludności została uprowadzona do Asyrii, a na to miejsce sprowadzono inne ludy, które wraz z pozostałą ludnością izraelską utworzyły mieszankę etniczno-religijną, którą nazywamy Samarytanami. W 586 r. przed Chr. Królestwo Judy uległo Babilończykom.  Jerozolima i jej świątynia zostały całkowicie zburzone.
W latach 538 – 331 przed Chr. Jerozolima stanowiła część państwa perskiego. Po zdobyciu jej przez Aleksandra Wielkiego, stała się kolejno częścią państwa Ptolemeuszów z Aleksandrii, a potem (po 198 r. przed Chr.) Seleucydów. W obydwu państwach panowała kultura hellenistyczna. Ptolemeuszów cechowała tolerancja. Nie narzucali siłą swojej kultury i religii. Odmienna jednak była polityka Seleucydów, którzy zbezcześcili świątynię jerozolimską i rozpoczęli okrutne prześladowania ludności. Wywołało to zbrojne powstanie przeciw ciemiężcom zapoczątkowane przez Matatiasza z Modin (167 r. przed Chr.), które  kontynuowali jego synowie : Juda, Jonatan i Szymon. Bohaterstwo powstańców i wzrastające wpływy Rzymu doprowadziły do powstania niezależnego państwa pod panowaniem potomków Szymona, które dało początek dynastii Hasmonejczyków. 

  Jerozolima- widok z Góry Oliwnej

W czasie panowania tej dynastii została złączona władza królewska z

godnością arcykapłańską, co przyczyniło się do oderwania części społeczeństwa od świątyni jerozolimskiej (esseńczycy).

Okres rzymsko-bizantyjski – narodziny Jezusa
W 63 roku przed Chr. Pompejusz dokonał podboju Palestyny i wprowadził tu rzymski porządek. W 37 roku przed Chr., z nadania Rzymu, tytuł króla Judei otrzymał Herod, który rozpoczął przebudowę świątyni. Pod koniec panowania króla Heroda w Betlejem narodził się Jezus. Za ziemskiego życia Jezusa, nad Judeą władzę pełnili urzędnicy rzymscy, z których najlepiej znamy Poncjusza Piłata, który skazał Jezusa na śmierć. Po zmartwychwstaniu Jezusa, w 70 roku wódz rzymski Tytus zdobył Jerozolimę i zburzył świątynię. Chrześcijanie stawiali przez kilka lat opór rzymskim legionom (132-135 r.), a po upadku powstania na miejscu Jerozolimy została zbudowana rzymska kolonia, nazwana Aelia Capitolina. Na miejscu jerozolimskiej świątyni zbudowano świątynię triady kapitolińskiej, a na miejscu ukrzyżowania Jezusa powstała świątynia Wenery. Żydom, pod karą śmierci, nie wolno było wstępować do nowego miasta. Rzymianie zmienili też nazwę Judea na "Syria Palaestina".
Sytuacja w Ziemi Świętej uległa radykalnej zmianie w 313 roku tj. po ogłoszeniu przez cesarza Konstantyna Wielkiego tolerancyjnego edyktu. Jego matka, św. Helena przybyła w 326 roku do Jerozolimy, aby uczcić miejsca święte. Przyczyniła się ona również do budowy trzech wielkich bazylik: Grobu Pańskiego w Jerozolimie, Narodzenia w Betlejem i na Górze Oliwnej. W 395 roku nastąpił podział imperium rzymskiego na wschodnie (bizantyjskie) i zachodnie. Wówczas Palestyna znalazła się w granicach wschodniego imperium. W roku 451 powołano do istnienia Patriarchat Jerozolimski. Okres bizantyjski dla Palestyny był bardzo pomyślny aż do roku 614, gdy Persowie prowadząc wojnę z państwem bizantyjskim wkroczyli do Palestyny. Persowie skierowali swą wrogość przeciwko chrześcijanom, niszcząc i burząc bazyliki. Po inwazji perskiej nastąpiła odbudowa zniszczeń, której inspiratorem był mnich Modest. W latach 628-629 Bizantyjczycy powrócili do Palestyny, ale podnoszeniu się ze zniszczeń stanęła na drodze agresja mahometan.

Pod władzą Arabów
W latach 636-638 kalif Omar dokonał podboju kraju, który nad rzeką Jarmuk pokonał wojska bizantyjskie i wszedł do Jerozolimy. Od 661 do 750 roku władcami Palestyny byli najpierw elekcyjni kalifowie z Medyny, a później przedstawiciele dynastii Ommajadów, którzy  kontynuowali tolerancyjną politykę Omara. Z jednej strony zezwalali na pielgrzymki i wznoszenie sakralnych budowli, zaś z drugiej arabizowali kraj, który stawał się coraz bardziej muzułmański. Gdy władzę przejęli Fatymidzi z Egiptu (lata 975-1171), sytuacja chrześcijan uległa gwałtownemu pogorszeniu. Rozpoczęło się bezlitosne prześladowanie chrześcijan, którzy w obliczu zaistniałej sytuacji musieli emigrować lub nawet wyprzeć się swojej wiary. W 1009 roku została zburzona bazylika Świętego Grobu, z której zrabowano relikwie i kosztowności. Prześladowanie zakończyło się w 1020 roku. W 1045 roku została podjęta wielka odbudowa bazyliki Świętego Grobu przez cesarza Konstantyna Monomacha. Okres spokoju nie trwał długo, gdyż od wschodu zaatakowali Turcy Seldżuccy. Dla chrześcijan w Palestynie nastały najtrudniejsze czasy.

Okres wypraw krzyżowych
Cesarze bizantyjscy byli bezsilni wobec nowej sytuacji, dlatego powstała idea krucjat. W Europie rozległo się wołanie: "Miejsca święte są w niebezpieczeństwie". Sobór w Clermont, który został zwołany w 1095 roku przez papieża Urbana II uchwalił (27 listopada) konieczność zbrojnego odbicia miejsc świętych. W okresie od 1096 roku do 1250 roku odbyło się osiem wypraw krzyżowych. Pierwsza wyprawa krzyżowa przypada na lata 1096-1099 a w dniu 15 lipca 1099 roku rycerstwo zachodnie zdobyło Jerozolimę, rok później założono Królestwo Łacińskie, zwane Królestwem Jerozolimskim. W roku 1147 przybyła druga wprawa krzyżowa z Ludwikiem VII, królem francuskim i Konradem III niemieckim na czele, a w latach 1248-1280 miała miejsce ósma wyprawa, z którą przybył Ludwik IX, król Francji. Krzyżowcy zbudowali wiele świątyń, zamków i fortec.

Pod rządami muzułmanów
Niestety, Królestwo Jerozolimskie nie istniało długo, już w 1291 roku Palestyna wraz z Syrią włączona została do państwa Mameluków, którzy byli władcami Egiptu. Okres dominacji Mameluków przypada na lata 1250-1516 i był dla Ziemi Świętej czasem upadku, nędzy i ruiny, a

chrześcijaństwo prawie całkowicie zanikło. W roku 1335 pośrednictwo króla

Roberta Andegaweńskiego z Neapolu i jego żony Sancji przyczyniło się do uzyskania pozwolenia na oficjalne osiedlenie się franciszkanów w klasztorze na Górze Syjon, na miejscu Wieczernika. Bracia Mniejsi (nazwa Zakonu założonego przez św. Franciszka z Asyżu) otrzymali także, obok innych wyznań chrześcijańskich, prawo do odprawiania nabożeństw w bazylice Grobu Pańskiego. W roku 1342 nastąpiło prawne utworzenie franciszkańskiej Kustodii Ziemi Świętej, która z ramienia Stolicy Apostolskiej aż do roku 1847 (reaktywowanie Patriarchatu Jerozolimskiego) była jedynym przedstawicielem Kościoła katolickiego na Bliskim Wschodzie.
Prawie cztery wieki Palestyna była pod rządami tureckimi. W okresie tym Jerozolima została otoczona murami, które istnieją po dzień dzisiejszy. Pod koniec osiemnastego wieku Napoleon po zdobyciu Egiptu chciał także zająć Palestynę, ale nie mogąc zdobyć twierdzy w Akko, w marcu 1799 roku wraz z wojskim wycofał się do Egiptu. Okupacja egipska trwała od 1831-1840 roku. Jej pozytywnym skutkiem było otwarcie się na Zachód, co w konsekwencji przyczyniło się do przywrócenia swobód religijnych, odbudowy sanktuariów, zaznaczył się także wzrost ruchu emigracyjnego Żydów.
W 1897 roku odbył się w Bazylei Pierwszy Kongres Syjonistyczny, który dał początek akcji osiedleńczej Żydów w Palestynie. Żydzi z całego świata coraz liczniej ściągają do Palestyny, zajmują tu ziemie wolne oraz wykupują je od ludności arabskiej. Ten spokojny i pomyślny okres został przerwany przez pierwszą wojnę światową, w czasie której Palestyna została uczyniona przez Turcję bazą wypadową przeciw Egiptowi, zajętemu przez Anglików.

Czasy nowożytne – Jerozolima podzielona między Izrael i Jordanię
W grudniu 1917 roku wojska angielskie zajmują Jerozolimę. Z powodu nie przestrzegania praw innych wspólnot, już w 1920 roku zrodził się problem palestyński czyli konflikt arabsko-żydowski. W maju 1948 roku ustał mandat brytyjski i równocześnie proklamowano powstanie państwa Izrael. Wybuchła wojna arabsko-żydowska, która w sierpniu 1948 roku kończy się  podpisaniem zawieszenia broni. Równocześnie utworzone zostają dwie strefy: jedna pod władzą państwa Izrael i druga pod władzą Królestwa Jordanii. Egipt natomiast zatrzymał Strefę Gazy. Rozejm przetrwał do czerwca 1967 roku, gdyż wtedy wybuchła nowa wojna, zwana "wojną sześciodniową", w wyniku której Izrael pokonał Egipt, Liban, Jordanię i Syrię, poszerzając swoje ziemie o terytorium Gazy, Półwysep Synaj, zachodni brzeg Jordanu i Wzgórza Golan, a przede wszystkim obejmując pod swoją administrację całą Jerozolimę.

Można uznać, że w tym okresie kończy się historia Ziemi Świętej, a zaczyna smutna współczesność, charakteryzująca się licznymi konfliktami i próbami ułożenia stosunków izraelsko-arabskich poprzez negocjacje. Sytuacja jest zawiła i skomplikowana, a do pełnego rozwiązania problemu potrzebne są wysiłki dyplomatyczne oraz dobra wola po obu stronach konfliktu. Miejmy nadzieję, że z Bożą pomocą strony dojdą do porozumienia.

Zofia Serewko

Przy opracowaniu powyższej informacji wykorzystano następujące pozycje :
1/ „W ojczyźnie Chrystusa – przewodnik i śpiewnik pielgrzymkowy” wydany przez Fundację Komisariatu Ziemi Świętej, Kraków 2007rok,
2/Przewodnik „Miejsca Święte – Jerozolima”, wydanie 2010 rok,
3/ „Książka o Biblii –Stary Testament”, wydawnictwo RTW

Powrót do strony głównej/Spotkania/Spotkanie 36